سیماى سوره‏ى مؤمنون‏

خداوند سوره حج را به امر مکلفین به عبادت و نیکو کارى بطور اجمال تمام کرد. اکنون این سوره را به تفصیل آن مجمل و بیان کارهاى نیکو آغاز کرده است.

سوره مؤمنون هفتاد و چهارمین سوره ای است که بعد از سوره انبیاء در مکه نازل گردیده است، ولی به نظر مى‏آید حدود سالهاى هشت بعثت نازل شده باشد و در ترتیب فعلى قرآن مجید سوره بیست و سوم است‏.

این سوره یکصد و هجده آیه دارد، عدد کلمات آن هزار و هشتصد و چهل کلمه و عدد حروف آن: چهار هزار و هشتصد و دو حرف است.

با توجّه به بیان سیماى مؤمنان و آثار و نشانه‏هاى ایمان در آیات ابتدایى این سوره، نام «مؤمنون» براى آن انتخاب گردیده است. البتّه سرگذشت پیامبرانى چون حضرت نوح، هود، موسى و عیسى(علیهم السلام) و پاسخ اقوام مختلف به دعوت آنان در ادامه آمده است.

 

فضیلت سوره مؤمنون

در حدیثى از پیامبر (صلی الله علیه و آله) مى‏خوانیم‏:

من قرء سورة المؤمنین بشرته الملائکة یوم القیامة بالروح و الریحان و ما تقر به عینه عند نزول ملک الموت: " هر کس سوره مؤمنان را تلاوت کند فرشتگان در روز قیامت او را به روح و ریحان بشارت مى‏دهند و هنگامى که فرشته مرگ براى قبض روح او مى‏آید چنان بشارتى به او مى‏دهد که چشمش روشن مى‏شود." (تفسیر مجمع البیان، ج 7، ص 98)

از امام حسین- علیه السّلام- روایت شده است که:

هر که سوره «مؤمنون» را بخواند خداوند او را عاقبت به خیر و سعادتمند گرداند و اگر به قرائت آن در هر روز جمعه عادت کند، جایگاه او در فردوس برین با انبیا و پیامبران باشد» (نورالثقلین، ج 3، ص 527)

تکرار این معنى را ضرورى مى‏دانیم که ذکر فضائل تلاوت سوره‏ها هرگز به معنى خواندن خالى از اندیشه و تصمیم و عمل نیست، چرا که این کتاب آسمانى کتاب تربیت و انسان سازى و برنامه‏هاى عملى است، و به راستى اگر کسى برنامه‏هاى عقیدتى و عملى خود را با محتواى این سوره و حتى چند آیه آغاز آن که بیان صفات مؤمنان است تطبیق دهد آن همه افتخارات باید نصیب او شود.

و لذا در بعضى از روایات از پیامبر(صلی الله علیه و آله) نقل شده: هنگام نزول آغاز این سوره فرمود: لقد انزل الى عشر آیات من اقامهن دخل الجنة: " ده آیه بر من نازل شده که هر کس آنها را بر پا دارد وارد بهشت خواهد شد"! (روح المعانى، ج 18، ص 2)

تعبیر به "اقام" (بر پا دارد) به جاى " قرء" (بخواند) گویاى همان حقیقتى است که در بالا اشاره کردیم که هدف اصلى پیاده کردن محتواى این آیات در متن زندگى است، نه فقط خواندن‏.

مؤمنان امانتدارند!!

وَالَّذِینَ هُمْ لِأَماناتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ راعُونَ (مؤمنون-8) و (مؤمنان رستگار) کسانى هستند که امانت‏ها و پیمان‏هاى خود را رعایت مى‏کنند.                       

 

اهمّیت امانت در روایات‏

به نماز و روزه و حجّ مردم ننگرید، به صداقت و امانتدارى آنان بنگرید. (میزان الحکمة و سفینة البحار، واژه «امانت»)

پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) در آخرین لحظه‏هاى عمر خود به حضرت على (علیه السلام) فرمود: «اد الامانة الى البر و الفاجر فیما قل و جل حتى الخیط و المخیط» امانت را به صاحبش برگردان، چه نیکوکار باشد و چه گناهکار، ارزشمند باشد یا ناچیز، اگر چه مقدارى نخ باشد و یا پارچه و لباسى دوخته شده باشد. (بحارالانوار، ج 77، ص 273)

همه‏ى نعمت‏هاى مادّى، معنوى و سیاسى، امانت الهى هستند. (امام خمینى (ره) فرمود: جمهورى اسلامى امانت الهى است) قرآن کریم برخى از اهل کتاب را که امانتدار هستند، ستوده است. «وَ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ بِقِنْطارٍ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ» (آل عمران، 75) اگر به برخى از اهل کتاب، مال فراوانى به امانت بسپارى، آن را به تو برمى‏گرداند.

 

حلال بخورید!!

یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ (مؤمنون-51)

اى پیامبران! از غذاهاى پاکیزه (و پسندیده) بخورید و کار نیکو انجام دهید، همانا من به آنچه انجام مى‏دهید آگاهم.

در قرآن کریم، در کنار «کُلُوا» دستورات دیگرى نیز ذکر شده است مانند:

الف: «کُلُوا ... وَ اشْکُرُوا» (سبأ، 15) بخورید و خدا را شکر کنید.

ب: «فَکُلُوا ... وَ أَطْعِمُوا» (حج، 28) بخورید و اطعام کنید.

ج: «کُلُوا ... وَ لا تُسْرِفُوا» (اعراف، 31) بخورید و اسراف نکنید.

پیامبر اکرم (صلوات اللَّه علیه) ذیل این آیه فرمودند: حضرت عیسى از دستمزد نخ‏ریسى مادرش مریم تغذیه مى‏کرد. (تفسیر درّ المنثور)

امام صادق (علیه السلام) ذیل این آیه مى‏فرماید: مراد از طیّب، حلال بودن است. (بحار، ج 11، ص 58)

در حدیث مى‏خوانیم: «ان الله لا یقبل عبادة من فى جوفه لقمة من حرام» کسى که یک لقمه مال حرام خورده باشد، خداوند عبادت او را نمى‏پذیرد.(تفسیر مراغى)

نکته‏های آیه

1ـ انبیا نیز از موادّ غذایى و مواهب طبیعى بهره‏مند مى‏شوند. (توقّع نابجا از انبیا ممنوع) «کُلُوا»

2ـ براى دعوت مردم به‏حقّ، اوّل به‏فکر زندگى مادّى آنان باشیم. «کُلُوا ... وَ اعْمَلُوا»

3ـ تمام ادیان الهى با رهبانیّت، انزوا و ریاضت مخالفند. «کُلُوا» (شاید فرمان بخورید بعد از نام عیسى براى جلوگیرى از رهبانیّتى باشد که در مسیحیّت مطرح است)

4ـ در آنچه مى‏خورید، دو اصل مهم را فراموش نکنید:

الف: حلال بودن.

ب: طیّب و پاکیزه بودن. «کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ»

5ـ غذا خوردن نیز باید هدفدار باشد، نه بر اساس هوس. «کُلُوا وَ اعْمَلُوا»

6ـ عفّت در شکم و تقوا در عمل، مقارن هستند. «کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً»

7ـ توفیق عمل صالح، در سایه‏ى تغذیه حلال و طیب است. «الطَّیِّباتِ صالِحاً»

8ـ تغذیه‏ى طیّب و سالم و عمل صالح، مورد توجّه تمام ادیان الهى است. «یا أَیُّهَا الرُّسُلُ الطَّیِّباتِ صالِحاً»

9ـ اگر بخورید و عمل صالح انجام ندهید، خداوند حتّى به حساب انبیا مى‏رسد. «إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ»

 

---

منابع:

1- تفسیر نور،ج 8

2- ترجمه تفسیر مجمع البیان، ج 17

3- تفسیر اثنی عشری، ج 9

4- تفسیر احسن الحدیث، ج7

5- تفسیر نمونه، ج 14

نوشته شده در پنج شنبه 89/10/16ساعت 11:48 صبح توسط شیطونک نظرات ( ) |